Kortatelier ‘Detail – Ruimte – Gebouw’ op AvB Arnhem afgerond
Een bekende quote van Ludwig Mies van der Rohe is ‘God is in the details’. Een uitdrukking die hij tijdens zijn beroemde loopbaan veelvuldig schijnt te hebben verkondigd. Deze uitspraak onderschrijft de relevantie van het bouwkundig detail als de kleinste, maar tevens als de grootste uiting van de architectonische ruimte.(dit voor zowel binnen- als buitenruimte) Bouwkundige details laten onverbloemd het vermogen zien van de architect om de ‘ziel’ van een project tot in de laatste millimeters gestalte te geven. Om dit vermogen te ontwikkelen zijn enerzijds conceptuele vaardigheden noodzakelijk; wat is de betekenis van een project, wat is het drijvende karakter van het bouwwerk en welke ruimtelijke atmosfeer ligt er aan het ontwerp ten grondslag? Anderzijds is stevig gefundeerde bouwtechnische kennis onmisbaar; hoe werken materialen met elkaar samen, vanuit welke stappen kan je een correcte detailopbouw ontwikkelen en hoe worden details technisch op een juiste wijze uitvoerbaar?
In een architectonische ontwerpopgave zijn over het algemeen de locatie en het programma van eisen de primaire stap in het komen tot de eerste ruimtelijke uitgangspunten. Vanuit deze bevindingen wordt een opgave aangescherpt, ontstaan er gaandeweg het ontwerpproces nieuwe inzichten en ontwikkeld het ontwerp in zijn verschijningsvorm. Binnen deze bevindingen kunnen er uitspraken worden gedaan over inpassing, organisatie, constructie, techniek, en materialisering. Wanneer deze onderdelen een plek hebben gekregen in het ontwerp komen hier de bouwkundige details uit voort die technisch en esthetisch een passende oplossing moeten bieden voor de samenkomst van verschillende aansluitingen en materialen. De vaardigheid waarmee deze oplossingen worden bedacht spelen een belangrijke rol in de uiteindelijke verschijningsvorm van het gebouw, en daarbij tevens in de esthetische waardering.
Dit atelier wordt anders. In deze weken gaan we het reguliere ontwerpproces spiegelen. We starten bij de fascinatie voor één bouwkundig detail vanuit een beeld/tekening/foto, individueel geselecteerd door student zelf uit de brede catalogi van de bibliotheek (El Croquis, Detail, monografieën etc.). Het detail wordt getekend, onderzocht en doorgrond via een stapsgewijze analyse. Denk hierbij aan constructie, bouwfysica, uiterlijke verschijningsvorm (contouren), materialisering, bouwvolgorde, rol van het detail binnen de architectonische compositie etc. Deze bevindingen worden puntsgewijs per thema door de student gepresenteerd in een totaaloverzicht van handtekeningen en modellen. Vanuit dit startpunt zijn er antwoorden te formuleren op de volgende vragen: waarom de fascinatie voor dit detail, wat is de architectonische essentie, welke uitgangspunten kan je gebruiken in een vervolgstap?
Vanuit dit onderzoek wordt het detail ‘versleuteld’ binnen het eigen karakter naar een oppervlak. Hoe is het detail te manipuleren naar een horizontale, verticale e/o diagonale oplossing? Kan dit consequent binnen hetzelfde karakter worden opgelost en zo ja, welke kwaliteit wordt er dan zichtbaar? Vanuit dit oppervlak is de vervolgstap het transformeren van deze details tot driedimensionale ruimte. Hierbij wordt -de hoek- geïntroduceerd inclusief de aansluiting naar het maaiveld en het dak. Hoe houdt het karakter van het detail stand wanneer dit overhoeks of binnenhoeks moet worden opgelost? Is het detail tevens het dak, of vraagt het karakter om een andere oplossing? Landt het detail op de ‘grond’ of moeten hier andere voorzieningen voor getroffen worden?
Als deze stappen zijn genomen wordt de architectonische vervolgopgave bekend gemaakt. Hoe worden de ruimtelijke uitgangspunten die het detail hebben gedicteerd plooibaar naar een nieuwe context? Moet het detail daarin evolueren omdat de plek daarom vraagt? Kan je de fascinatie waarmee de opdracht is gestart vorm geven binnen deze nieuwe context? Hoe hou jij als architect grip op deze kwaliteiten? Kortom; “Is God still in the details”? Deze opdracht is met veel passie en plezier uitgevoerd door de studenten de afgelopen weken. Grote vellen vol details tonen de vastberadenheid om de opgave te doorgronden. Samen met Gerald Mulder een plezier om dit atelier te hebben gegeven!
